Een onderhandse lening is een privé afspraak tussen twee partijen — meestal bekenden van elkaar, zoals familie of vrienden — waarbij de ene partij geld leent aan de andere zonder tussenkomst van een bank of kredietinstelling. Kenmerkend voor deze leningsvorm is de mogelijkheid om de voorwaarden, zoals rente, terugbetalingstermijn en aflossingsschema, persoonlijk en flexibel overeen te komen. De afspraken worden schriftelijk vastgelegd in een leningsovereenkomst, wat zorgt voor juridische zekerheid en duidelijkheid voor zowel de lener als de schuldeiser.
De leningsovereenkomst moet nauwkeurig worden opgesteld en dat alle betrokken partijen de voorwaarden ondertekenen. Zo’n onderhandse leningovereenkomst bevat specifieke informatie, zoals het geleende bedrag, de afgesproken rente en de wijze van terugbetalen.
De rente bij een onderhandse lening is vaak lager in vergelijking met die bij reguliere bankleningen, vanwege de persoonlijke relatie en onderling vertrouwen tussen de partijen. Toch moeten partijen zich bewust zijn van de fiscale implicaties, zoals de eventuele noodzaak om de lening op te geven in box 3 voor de vermogensbelasting of de rente die de schuldeiser op moet geven in box 1 bij de inkomstenbelasting. Bij incorrect hanteren van de rente of voorwaarden kunnen er onbedoeld fiscale consequenties ontstaan.
Om de financiële en wettelijke risico’s te beperken, is het raadzaam om advies in te winnen bij een fiscalist of jurist die kennis heeft van persoonlijke financiën en de laatste ontwikkelingen op het gebied van belastingregels in Nederland.
Om een onderhandse lening aan te vragen volgt u de onderstaande stappen:
Bij het verstrekken van een onderhandse lening zijn enkele belastingaspecten van belang die zowel de verstrekker als de ontvanger kunnen betreffen. Voor de verstrekker kan de rente die zij ontvangen op een onderhandse lening worden beschouwd als inkomsten uit vermogen, waardoor deze moet worden opgegeven in box 3 van de inkomstenbelasting. Het uitgeleende bedrag zelf valt ook in box 3, wat betekent dat het vermogen boven de vrijstellingsgrens van € 57.000 (€ 114.000 bij fiscaal partnerschap) per 1 januari 2024 wordt belast met een forfaitaire rendementsheffing.
Aan de zijde van de lener is de rente die betaald wordt voor de lening niet aftrekbaar van de belasting.
Een onderhandse lening moet schriftelijk worden vastgelegd in een leningsovereenkomst, waarin de hoogte van de lening, de rente, de aflossingstermijnen en overige voorwaarden zijn gespecificeerd. Een marktconforme rente moet worden afgesproken om te voorkomen dat de Belastingdienst de lening als een schenking beschouwt.
Een onderhandse lening is in principe niet aftrekbaar in box 3 voor degene die de lening verstrekt. In box 3 worden de vermogensbestanddelen belast, wat betreft het verstrekken van een onderhandse lening gaat het hier voornamelijk om de geldlening als bezitting. De rente die ontvangen wordt uit een onderhandse lening moet wel opgegeven worden als inkomsten uit sparen en beleggen, maar de lening zelf valt onder het vermogen en wordt dus niet gezien als aftrekpost.
De Belastingdienst ziet de lening als een vermogenspost die bijdraagt aan het vermogen van de schuldeiser in box 3. De schulden die hier tegenover staan, zoals een hypotheek of consumptief krediet, kunnen wel als schuld in box 3 opgevoerd worden waardoor het belastbare vermogen verlaagt wordt.
Indien de lener de lening gebruikt voor bijvoorbeeld de aankoop of verbetering van de eigen woning en de rente ook daadwerkelijk betaalt, kan deze rente voor de lener aftrekbaar zijn in box 1 als hypotheekrente. Het is daarbij van belang dat de leningsvoorwaarden schriftelijk zijn vastgelegd inclusief een afspraak over de rente en aflossing, en dat de lening aan de overige vereisten van de Belastingdienst voldoet.
De marktconforme rente voor een onderhandse lening in 2024 hangt af van diverse economische factoren, maar om een concrete indicatie te geven, zou deze doorgaans in de buurt liggen van de wettelijke rente voor niet-handelstransacties plus een risico-opslag. Financiële instellingen zoals ABN AMRO of Rabobank kunnen bijvoorbeeld als referentie dienen voor de bepaling van een marktconforme rente op basis van hun gepubliceerde tarieven voor persoonlijke leningen (tussen 7 – 11%).
De rente op een onderhandse lening moet marktconform zijn om fiscale gevolgen te voorkomen. Om te bepalen wat ‘marktconform’ in dit geval inhoudt, kijken we naar referenties zoals de gemiddelde rentepercentages die door banken worden gehanteerd voor vergelijkbare leningen.
Een voorbeeld van een onderhandse leningovereenkomst is een schriftelijk vastgelegd akkoord tussen bijvoorbeeld twee particulieren, waarin de voorwaarden van de lening gedetailleerd beschreven staan:
| Onderdeel | Beschrijving |
|---|---|
| Datum van Overeenkomst | De datum waarop de overeenkomst wordt ondertekend door beide partijen. |
| Partijen | Namen en adresgegevens van de verstrekker (lener) en de ontvanger (leningnemer). |
| Leenbedrag | Het totale bedrag dat wordt uitgeleend. |
| Rentevoet | De jaarlijkse rentevoet die over het openstaande bedrag wordt berekend. |
| Looptijd | Start- en einddatum van de lening, inclusief de aflossingstermijn. |
| Aflossingsschema | Details over hoe en wanneer de lening zal worden terugbetaald (bijv. maandelijks, per kwartaal, in één keer aan het einde van de looptijd, etc.). |
| Gebruik van Lening | Specifiek doel van de lening, indien van toepassing (bijvoorbeeld voor de aankoop van een huis, verbouwing, etc.). |
| Vervroegde Aflossing | Voorwaarden omtrent vervroegde aflossing van de lening, inclusief eventuele boetes of kosten. |
| Gebeurtenissen van Default | Voorwaarden die worden beschouwd als een niet-nakoming van de overeenkomst, en de rechten en remedies van de lener in zo’n geval. |
| Geschillenbeslechting | Hoe eventuele geschillen tussen de partijen worden opgelost (bijvoorbeeld via mediation of arbitrage). |
| Overige Voorwaarden | Eventuele aanvullende afspraken of voorwaarden, zoals garanties, zekerheden, of de verplichting om de leningsovereenkomst bij een notaris te registreren. |
| Handtekeningen | Ruimte voor de handtekeningen van zowel de verstrekker als de ontvanger van de lening, eventueel in het bijzijn van getuigen of een notaris. |
De overeenkomst omvat essentiële elementen zoals de hoogte van de lening, de looptijd, de rente, en de aflossingstermijnen. In Nederland is het bijvoorbeeld gebruikelijk dat er naast de namen van de lener en schuldeiser specifieke afspraken in de overeenkomst staan over hoe en wanneer de rente wordt betaald en hoe de lener het geleende bedrag zal terugbetalen.
Het is mogelijk om een onderhandse lening zonder rente af te sluiten, waarbij u schriftelijk overeenkomt met de schuldeiser, vaak een privépersoon, dat er geen rente over de schuld wordt berekend. Dit moet echter wel duidelijk in de overeenkomst vastgelegd worden om aan de juridische voorwaarden te voldoen. Het is belangrijk om te vermelden dat de Belastingdienst deze lening als een schenking kan zien als de marktconforme rente niet in rekening wordt gebracht, wat fiscale gevolgen kan hebben voor zowel lener als verstrekker.
Om een onderhandse lening terug te vorderen is het verstandig om eerst de afgesproken voorwaarden in de schriftelijke overeenkomst te herzien, waaronder betalingstermijnen en de afgesproken rente. In het geval van een gemiste betaling, gaat u in een directe en persoonlijke dialoog met de lener om over te komen tot een oplossing. Als de lener nog steeds in gebreke blijft, kunt u gebruikmaken van een incassobureau zoals Intrum of een gerechtelijke procedure starten. Het is belangrijk om gedocumenteerde bewijzen van de lening en communicatie te bewaren als ondersteuning voor uw claim.
Zorg ervoor dat alle correspondentie betreffende het terugvorderen van de lening adequaat wordt vastgelegd. Dit kan via schriftelijke brieven of e-mails, waarbij het essentieel is om een bevestiging van ontvangst te krijgen. Stel bij aanhoudend uitblijven van terugbetaling realistische betalingsplannen op in overleg met de lener om de kans op volledige terugbetaling te verhogen. Mocht uiteindelijk een gerechtelijke stap nodig zijn, dan is het raadzaam om een juridisch expert in te schakelen, zoals een advocaat van DAS Rechtsbijstand of ARAG, die gespecialiseerd is in dergelijke financiële geschillen.
Een onderhandse lening kan uw hypotheekaanvraag beïnvloeden, doordat financiële instellingen zoals ABN AMRO of de Rabobank het zullen zien als een extra financiële verplichting. Als u bijvoorbeeld maandelijks €200 moet terugbetalen aan de schuldeiser op basis van een schriftelijk vastgelegde overeenkomst, wordt dit bedrag opgeteld bij uw maandelijkse uitgaven. Hierdoor kan uw maximale hypothecaire lening lager uitvallen.
De consequenties van een onderhandse lening bij een scheiding hangen af van wat er in de overeenkomst is vastgelegd. Bij een scheiding dienen beide partijen de afspraken uit de overeenkomst na te komen. Als u gezamenlijk een onderhandse lening bent aangegaan, blijft u samen verantwoordelijk voor de terugbetaling. Het is belangrijk dat de lening in de boedelverdeling wordt meegenomen en dat duidelijke afspraken worden gemaakt over de verdeling van de schuld.
Praktijkvoorbeeld: Stel u en uw partner hebben bij vrienden een bedrag van €20.000 geleend met een onderhandse lening, waarbij u beiden voor de helft verantwoordelijk bent voor de terugbetaling. Na de scheiding zal er overeen moeten worden gekomen wie welk deel van de lening terugbetaalt. Het kan zijn dat de een de gehele lening voor zijn rekening neemt, maar dan dient de ander de helft als ‘schuld’ aan de partner te betalen, of u blijft beiden het oorspronkelijk overeengekomen deel terugbetalen.
Belangrijk is het juridisch advies van een echtscheidingsadvocaat of mediator in te winnen om te waarborgen dat alle financiële verplichtingen, waaronder die van de onderhandse lening, correct worden afgehandeld.